Privacy en slimme deurbellen

Leuke combi. De afgelopen week een hot topic bij diverse nieuwssites, zo te zien op basis van een artikel in de Volkskrant. Ik heb dat helaas niet kunnen lezen, je hebt een abonnement nodig. De meeste artikelen over dit onderwerp op andere websites overigens ook niet, door de vele cookiewalls. Ik sluit die tegenwoordig vrijwel direct, zonder iets te accepteren.

Ik bezoek bijna alleen nog websites die het wel goed doen. Dat zijn dus websites waar je alleen noodzakelijke cookies hoeft te accepteren, of met een druk op de knop alles kan weigeren. Mijn irritatiegrens is namelijk wel een beetje bereikt op dat vlak, zie mijn eerdere bijdrage en blog.

Wat is er aan de hand, de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) zou vorig jaar 1.050 meldingen hebben gekregen, klachten van “burgers” over deurbellen, omdat zij zich “bespied” zouden voelen. Er zou meer worden gefilmd dan is toegestaan. Dit wordt beschreven als “een golf” aan klachten en “het zou (de AP) over de schoenen lopen”. Hmmm.

Een artikel stelt dat er in 2023 – volgens een marktonderzoeker – 1,2 miljoen deurbellen met camera’s in Nederland zouden hangen. Wacht even. Iets meer dan 1.000 meldingen op 1.200.000 deurbellen, dat is 0,1%… De AP zou zich grote zorgen maken. Vreemd dat men dit issue niet aansnijdt op de eigen website, maar goed. De woordvoerder van de AP was in ieder geval heel duidelijk. Het is niet toegestaan om openbare ruimten te filmen of bezittingen van anderen. Oh?

Terug in de tijd

De EU richtlijn 95/46 was de voorloper van de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG). Dit was de basis voor de inmiddels ingetrokken Wet Bescherming Persoonsgegevens (WBP). Hiernaast zijn er vele richtlijnen en beleidsregels opgesteld door de AP en zijn voorlopers, om invulling te geven aan de WBP. Als achtergrond, de AP heette vroeger het College voor Bescherming van Persoonsgegevens (CBP) en daarvoor de Registratiekamer. Laatste was een verwijzing naar de Wet op Persoonsregistraties, de voorloper van de Wet Bescherming Persoonsgegevens. Best lang geleden allemaal.

Welaan, de Registratiekamer heeft al in 2004 gepubliceerd over het gebruik van beveiligingscamera’s. Het CBP heeft vervolgens in 2016 de Beleidsregels Cameratoezicht opgesteld, als vervanger van die “publicatie”. Drie keer raden wat het CBP zelf stelt in die beleidsregels. Maar laten we niet op de zaken vooruit lopen.

Beleid beleid beleid

In de beleidsregels wordt eerst uiteengezet hoe moet worden omgegaan met het gebruik van cameratoezicht. De systematiek van de WBP wordt daarbij gevolgd, een die vrijwel onveranderd is gebleven met de komst van de AVG. Kortweg, wie is verantwoordelijk voor de verwerking van persoonsgegevens, wat is het doel, grondslag, noodzaak, rechtvaardiging, bewaartermijn, beveiliging, informeren van betrokkenen en rechten van betrokkenen. Heel begrijpelijk en goed allemaal.

Heel grof, het belangrijkste onderscheid is wat er wordt gefilmd (en door wie en waarom). Alleen eigen woonkamer, eigen tuin, eigen voordeur, of ook de straat, het huis van de buurman, een parkeerplaats langs de weg. Houdt u dit even in gedachte.

Er worden twee aandachtspunten besproken, het houden van een PIA – Privacy Impact Assessment (tegenwoordig DPIA – Data Protection Impact Assessment, een mooi voorbeeld van oude wijn in nieuwe zakken) en de uitzondering persoonlijk en huishoudelijk gebruik. Nu wordt het interessant.

Het houden van een DPIA door een particulier zal – hoop ik – nooit de norm worden, dus ik laat dit voor wat het is. Het persoonlijk en huishoudelijk gebruik is hier wel van belang.

De WBP en idem dito de AVG zijn niet van toepassing als persoonsgegevens uitsluitend worden verwerkt voor persoonlijk en huishoudelijk gebruik. Wel zo handig, dat betekent bijvoorbeeld dat u een lijst met privé telefoonnummers van vrienden en kennissen mag hebben, zonder dat de AVG van toepassing is daarop. Let wel, de crux zit in het woordje “uitsluitend”. U mag de lijst dus echt alleen voor privé zaken gebruiken. U hoeft zich dan niet druk te maken wat de rechtvaardigingsgrond is voor het hebben van die lijst, of de beveiliging daarvan wel adequaat is, et cetera. Het filmen van eigen woonkamer, eigen tuin of eigen voordeur zal hier ook onder vallen. Als het gebeurt voor het juiste doel, meestal beveiliging.

De uitzondering bevestigt de regel

Dan komt een uitspraak van het Hof van Justitie EG uit december 2014 aan bod in de beleidsregels. Over het gebruik van beveiligingscamera’s, op basis van zogenaamde prejudiciële vragen. Het Hof heeft hierin vastgesteld, dat het gebruik van een beveiligingscamera – waarmee ook de openbare weg wordt gefilmd, met als doel het beveiligen van personen en gebouwen – niet kan worden gezien als het (uitsluitend) gebruiken van persoonsgegevens voor persoonlijke of huishoudelijke doeleinden.
Het hebben van een deurbel camera viel dus al onder de werking van de WBP, als de openbare weg wordt gefilmd. Het valt in dat geval zeker ook onder de werking van de AVG. Maar wat wil dit nu precies zeggen? Is het filmen van de openbare weg met een deurbel camera dan niet toegestaan? Of is er meer?

Er worden persoonsgegevens verwerkt met een deurbel camera, dat is duidelijk. De AVG is dus van toepassing, net als vroeger de WBP. Het is alleen nooit zwart/wit en er is altijd meer in juridische kwesties. Zo ook hier.
Het Hof stelt namelijk in een volgende overweging dat het “mogelijk (is om) rekening te houden met de gerechtvaardigde belangen van de verantwoordelijke” voor het verwerken van persoonsgegevens, “met name de bescherming van de eigendom, de gezondheid en het leven van de verantwoordelijke en zijn familie (…)”. Deze voorwaarde tot rechtmatige verwerking staat (ook) in de AVG, specifiek in artikel 6 lid 1 onder f. De AP noemt dit ook in de Beleidsregels Cameratoezicht (paragraaf 1.2).

Dit wil dus zeggen dat het hebben van een deurbel met camera onder toepassing van de AVG valt, als (mede) de openbare weg wordt gefilmd. Er moet een rechtmatigheidsgrondslag zijn, anders is de verwerking niet toegestaan. Dat kan een gerechtvaardigd belang zijn. Niet toegestaan zei u?

Gerechtvaardigd misschien, maar hoe dan?

Zoveel mensen, zoveel zinnen. De meeste van u zullen wel een voorstelling kunnen maken van een gerechtvaardigd belang, ik noem er toch maar een paar.
Wat te denken van de alleenstaande dame op leeftijd die ‘s-avonds de deur niet meer open durft te doen. Een deurbel camera is dan zowel afschrikwekkend als een echte mogelijkheid tot screening met een dichte deur. Of de chronisch zieke of gehandicapte persoon die zich hiermee een reis naar de voordeur bespaart. De drukke moeder die tijdens het koken haar drie kleine kinderen ook in de gaten moet houden en geen tijd of zin heeft in de zoveelste energiecontract verkoper. Het lijkt mij allemaal heel gerechtvaardigd.

Er moet natuurlijk nog steeds worden voldaan aan alle eisen en voorwaarden van de AVG. Proportioneel en subsidiair, oftewel minimaliseren van inbreuk en/of geen andere (redelijke) mogelijkheden hebben, geen verspreiding naar derden, redelijke bewaartermijnen, goede beveiliging enzovoort.

Hij die zonder zonden is

Onbegrijpelijk dat de AP zich simpelweg en onverkort op het standpunt stelt dat het niet is toegestaan om de openbare weg te filmen met een deurbel camera. Dat is ongenuanceerd en apert onjuist. Helemaal bijzonder is de overdreven manier waarop dit wordt gebracht in de media. Een “golf aan klachten”, die “over de schoenen zou lopen”. Het omvat 0,1% van alle deurbelbezitters, nog minder als er meerdere meldingen op 1 adres zijn gedaan.

Ik vraag mij ook af hoeveel van de melders gebruik maken van social media als Instagram, Facebook, WhatsApp, Snapchat, TikTok, X / Twitter en daar klakkeloos bij elke update alles accepteren wat wordt gevraagd. Hoeveel websites men dagelijks bezoekt en bij hoeveel cookiewalls op alles accepteren wordt geklikt, zonder zich druk te maken over de profielen die daarmee van hen worden gemaakt.

Maar meest belangrijk, ik vraag mij af of de AP niets beter te doen heeft dan zich zorgen te maken over slimme deurbellen. Hopelijk blijven Kamervragen achterwege, de politiek heeft ook betere dingen te doen lijkt mij.